 |
| 1. VOORMALIGE
GEREFORMEERDE SCHOOL AAN DE TRAMSTRAAT TE KOUDEKERKE |
| Tot 1891 kende
Koudekerke één lagere school, dit was de school voor openbaar
onderwijs. In 1891 werd echter de 'Vereeniging tot instandhouding van
een Christelijke School op Gereformeerden grondslag' opgericht en werd hiertoe
in 1892 een eerste
gereformeerde lagere school op het dorp geopend. Dat was een prima school,
maar deze zorgde ook voor een eerste afname van het aantal leerlingen op
de openbare school. Dit aantal daalde verder, nadat in 1909 voor het gereformeerde
onderwijs een groter schoolgebouw werd gebouwd en kort hiervoor ook al een
Hervormde en een gereformeerde school op 't Zand waren opgericht. In 1924
volgde nog een derde lagere school binnen de kom Koudekerke. Dit was de
hervormde christelijke school.
In totaal waren er toen dus vijf lagere scholen en een bewaarschool
binnen de gemeente Koudekerke wat tot een 'heuse strijd' om leerlingen leidde. |
| |
Gereformeerde
Lagere School op 't Zand |
| |
| Reeds op 28 augustus
1906 werd op 't Zand een vergadering gehouden waarin de oprichting van een
christelijke lagere school werd voorgesteld. Door de vereniging voor gereformeerd
schoolonderwijs werd kordaat gehandeld: In hetzelfde jaar nog, werd op 't
Zand, nabij de Breeweg, een stuk grond aangekocht om daarop een nieuwe christelijke
school op gereformeerde grondslag te bouwen. Deze school werd op 2 mei 1907
geopend. De heer W.B. Kroezer werd als hoofd van de gereformeerde school
benoemd per 1 mei 1907. Zijn school telde zo'n 50 leerlingen. |
| |
Hervormde
Lagere School op 't Zand |
| |
 |
|
In dezelfde periode werd
ook een hervormde lagere school met onderwijzerswoning op 't Zand opgericht.
Deze was gelegen aan de Koudekerkse- weg op het adres D77 tegenover het
café 'Pas
Buiten'. De hervormde school werd op 1 mei 1907 geopend en telde zo'n
70 leerlingen. De school was via een pad aan de rechterzijde van de onderwijzers-
woning te bereiken. Deze werd bewoond door het hoofd van de school, de heer
C. de Dreu en zijn vrouw.(1)
|
| 2. HERVORMDE SCHOOL
AAN DE KOUDEKERKSEWEG OP 'T ZAND CA 1921 (W002) |
|
|
In 1940 werd
de school door Nederlandse militairen gevorderd. De vreugde om na de capitulatie
weer in de eigen school te kunnen lesgeven was maar van korte duur toen
bleek dan de bezetter de school geschikt vond om als bivak te dienen. De
school aan de Koudekerkseweg werd toen ontruimd en men moest op zoek naar
vervangende ruimte voor zeven klassen. Men week uit naar de Hervormde
kerk aan de Kerkstraat. Dat was behelpen want de hoogste klassen huisden
in apart deel van de kerk, de laagste huisden in de consistorie. Er werd
geruime tijd zo les gegeven todat er een barak aan de langevieleweg kon
worden betrokken, waarbij ook nog school werd gehouden in de zogenaamde
'Buitentuin'.
Op 20 augustus 1941 werd 't Zand door het Duitse gezag bij Middelburg gevoegd.
De school zwierf in de oorlogsjaren van plek naar plek. Na de inundatie
werd het oude schoolgebouw aan de Koudekerkseweg opgelapt en deed samen
met een pand aan de Kerksteeg en buitenplaats Vijvervreugd
nog enkele jaren als zodanig dienst tot eind 1949 een nieuwe school kon
worden betrokken. In het oude schoolgebouw aan de Koudekerkseweg werd later
de Christelijke Kleuterschool gehuisvest.
De onderwijzerswoning op huidig nr. 78 en het schoolgebouw op nr. 76 bestaan
nog steeds zij het dat de school niet meer voor onderwijs in gebruik is
(garage). |
| |
|
| Gereformeerde
Lagere School te Koudekerke |
| |
| Zoals eerder
al aangestipt is, werd er in 1909 ook een nieuw schoolgebouw in Koudekerke
gebouwd voor de 'Vereeniging van bijzonder lager onderwijs op Gereformeerde
grondslag'. In eerste instantie was geprobeerd om tot de verbouwing van
de bestaande gereformeerde school over te gaan, echter was dit vanwege de
eisen die de Wet inmiddels aan schoolgebouwen stelde, niet haalbaar. Daardoor
werd besloten om door architect P.S. Dijkstra een nieuwe school met vier
lokalen te laten bouwen. Helaas zijn er weinig foto's waarop de school staat
afgebeeld. Hieronder staat er een weergegeven waarop links een glimp van
het gebouw valt op te vangen. |
| |
 |
|
Het gebouw werd door de heren
J. de Kroo en J. Huysman gebouwd voor de som van f. 8231,- aan wat destijds
het "Sietersillepadje" was, nu ligt
hier de Cithershillsingel.
Op 4 januari 1910 werd het gebouw op plechtige wijze geopend. In dat jaar
telde de school al 116 leerlingen. De heer G. ten Brink was de eerste hoofdonderwijzer.
Het oude schoolgebouw bleef bestaan en deed tot 1961 dienst als verenigings-
gebouw waarna beide gebouwen werden gesloopt ten behoeve van een
nieuwe christelijke school die hier tot stand kwam. |
| 3. VOORMALIGE GEREFORMEERDE
SCHOOL AAN DE CITHERSHILLSINGEL (148) |
|
|
| Anderhalf jaar
na de bouw van de nieuwe gereformeerde school werd door Burgemeesters en
Wethouders van Koudekerke op 28 augustus 1911 de bouw van een onderwijzerswoning
aanbesteed. De kosten waren geraamd op f. 5615,-. Het werk werd voor f.
5400,- gegund aan de laagste inschrijver, de heer H. H. Romeijn te Middelburg. |
| |
Hervormde Lagere School te Koudekerke |
| |
Nadat reeds in
1907 de hervormde school op 't Zand was opgericht bleek in 1922 ook in de
kern Koudekerke voldoende draagvlak voor de vorming van een eigen hervormde
school. In eerste instantie werd door de gemeenteraad van Koudekerke een
gedeelte van de bestaande openbare school aangewezen als vestigingsplaats.
Dit werd echter door Gedeputeerde Staten van Zeeland verboden nadat een
comité, dat zich op Koudekerke had gevormd tegen den bouw van een
nieuwe hervormde school, met succes bezwaar tegen dit besluit had gemaakt.(2)
De plannen werden hierdoor aangepast en het 'Bestuur der Hervormde Schoolvereeniging'
te Koudekerke besloot daarop een geheel eigen nieuwe school te bouwen aan
het Lange Weegje. Architect van deze school was A.M. Baljeu (Vlissingschestraat
te Middelburg). Op 1 september 1923 werd de bouw van deze school aanbesteed.
Hierna werd door het bestuur de bouw van de school op het dorp opgedragen
aan de heren A.J. Stoppels en J.W. Christiaanse voor f 19.934,- en voor
het schilderwerk aan Capon en Clement voor f. 694,-. Bijzonder bij deze
aanbesteding was het feit dat genoemde inschrijvers niet de laagste prijs
hadden ingediend maar het werk wel gegund kregen. Dit was erg ongebruikelijk
en stuitte destijds op hevige weerstand bij de Nederlandse Aannemersbond.
De heer A. Smit werd het eerste hoofd van deze school die in 1924 haar deuren
opende.(3) |
| |
 |
|
 |
| 4. FOTO NA DE BOUW VAN
DE HERVORMDE SCHOOL IN 1924 |
|
5. FOTO VAN 1930 NA DE EERSTE VERBOUWING |
Na de stichting van de hervormde
school brak op Koudekerke een heuse schoolstrijd om leerlingen uit. De gedrevenheid
van de voorstanders van de hervormde school te Koudekerke openbaarde zich
door zelfs huisbezoeken af te leggen bij ouders van wie de kinderen de openbare
school bezochten. Zij werden vervolgens gewezen op de doopbeloften en op
het lid zijn van de hervormde kerk. Als dit de ouders niet overtuigde hun
kinderen vervolgens naar de hervormde school te sturen werden ze wijsgemaakt
dat met de aanstaande pensionering van de hoofdonderwijzer, de heer Meijler,
van de Openbare basisschool, ook het bestaan van die school zou ophouden
en dat de ouders daarna hun kinderen buiten het dorp naar school zouden
moeten laten gaan. Hiervan was uiteraard geen sprake en dit werd vervolgens
in de Middelburgsche Courant van 30 april 1924 ontkracht door een ingezonden
bericht van een anonieme afzender die waarschijnlijk aanhanger van het Openbare
onderwijs was.
De daling van het aantal leerlingen op de openbare school zette zich hierna
echter toch voort ten gunste van de hervormde school. Hierdoor werd in 1930
bij de gemeenteraad een verzoek ingediend voor subsidie voor een verbouwing
en uitbreiding van de Hervormde school op het dorp. Op 29 oktober 1930 werd
deze verbouwing openbaar aanbesteed door Bouwkundige D. Groenenberg te Koudekerke.
De laagste inschrijver was J. Geldof te Koudekerke voor f 7.359,- zonder
schilderwerk en f 7.734,- met schilderwerk. Dit maal werd het werk, dat
geraamd was op f 9.418,-, ook aan de laagste inschrijver gegund. In het
tweede deel van de twintigste eeuw werd de hervormde school voor een laatste
maal uitgebreid, meer hierover leest u bij de beschrijving van het hervormde
onderwijs in de periode 1944-heden.(4) |
| |
Openbare
Lagere School te Koudekerke |
| |
Zoals reeds bij de beschrijving
van de Hervormde school is aangegeven was het door de onderlinge concurentie
tussen de scholen geen makkelijke tijd. Aanvankelijk werd bij raadsbesluit
in 1922 een deel van de openbare school aangewezen voor het hervormde onderwijs.
Dit besluit werd in november 1922 door de Gedeputeerde Staten van Zeeland
vernietigd waarna de hervormde school een eigen school stichtte en het leerlingaantal
van de openbare school in circa 10 jaar meer dan halveerde.
Na het vertrek van H. Meijler werd in 1929 Huib Mosselman (geb. 1899), afkomstig
uit Poortvliet op Tholen, aangesteld als hoofdonderwijzer aan de Openbare
Lagere School in Koudekerke. Hij vestigde zich in Koudekerke samen met zijn
vrouw Coosje Mosselman-van Oost.
Door de de wet tot verlaging van de openbare uitgaven voor het onderwijs,
moest in 1936 de tweede leerkracht van de openbare school eervol ontslag
worden verleend omdat in dat jaar het vereiste minimale aantal van 41 leerlingen
niet werd gehaald. Er waren in 1935 nog slechts 37 leerlingen. Maar omdat
werd verwacht dat het volgende jaar weer wel weer meer dan 41 leerlingen
onderwijs zouden volgen werd een constructie bedacht om lerares mej. W.J.
van Kesselen, tijdens de periode dat zij recht had op wachtgeld, door te
laten werken. Met instemming van de inspecteur van het lager onderwijs en
het departement Onderwijs Kunsten en Wetenschappen, dat belast was met de
eventuele herplaatsing van docenten als zij ergens overtallig waren, werd
de situatie met twee onderwijzers voortgezet tot mei 1936. |
| |
 |
|
Toen bleek dat het benodigde aantal van
gemiddeld 41 leerlingen net niet werd gehaald vond de gemeente het risico
te groot worden om deze situatie te continueren. Mocht per 16 december van
dat jaar blijken dat het vereiste aantal leerlingen wederom niet werd gehaald,
dan waren de salariskosten voor rekening van de gemeente. Er werd besloten
tot een tijdelijke noodoplossing door mej. van Kesselen als 'kwekeling'
en handwerk- onderwijzeres aan te stellen. Tenslotte werd zij op 22 december
1936 alsnog tot onderwijzeres aangesteld nadat bleek dat het leerlingaantal
weer voldoende was toegenomen.(5) |
| 6. DE OPENBARE SCHOOL AAN DE VROEGERE
NOORDSTRAAT (773) |
|
|
| Het schooljaar
hierna in 1937 was het leerlingenaantal van de openbare school weer iets
gestegen tot 43 à 44 leerlingen, echter werd toen de ondergrens,
voor instandhouding van een school vanuit de overheid, op 50 leerlingen
gesteld. Door de gemeenteraad werd toen toch het openblijven van de openbare
lagere school aan de Noordstraat (de huidige Badhuisstraat) gevorderd, waardoor
het voortbestaan van de school gegarandeerd werd. De school bleef uiteindelijk
tot 1940 in gebruik. |
| |
 |
|
In 1939 werden
door aannemer J. Christiaansen uit Koudekerke twee lokalen voor de openbare
lagere school aan de Biggekerksestraat gebouwd omdat de oude school aan
geen enkele voorwaarde meer voldeed. Hiervoor werd door de gemeente een
geldlening van 14.000 aangegaan.
Door het uitbreken van de oorlog op 10 mei 1940 ontvluchtten vele inwoners
van Vlissingen de stad en werd de school gebruikt als kantoor van de sociale
dienst van Vlissingen. Zo'n tien a twaalfduizend Vlissingers kregen hier
hun distributie- kaarten. Het gebouw moest hierna eerst weer opgeknapt worden.
Op 1 juni 1940 werd de school daardoor pas voor het eerst in gebruik genomen. |
| 7. VOORGEVEL OPENBARE
SCHOOL DE SPRONG TE KOUDEKERKE |
|
|
 |
|
Kort na de ingebruikname werd de school
echter alweer gevorderd door de 'Organisatie
Todt' die zich bezig hield met de bunkerbouw. Begin oktober 1944 werd
er een razzia gehouden om nooddijken aan te leggen tegen het wassende water
van de inundatie. De 'arbeiders' werden ondergebracht in het schoolgebouw.
Na het herstel van de waterschade werd de school pas op 1 juni 1946 echt
in gebruik genomen. In 1986 werd kleuterschool 'De Wip' samengevoegd met
'De Sprong'. Er werden toen nog extra lokalen en een gymzaal gebouwd. Tot
de sloop in 2005 telde 'De Sprong' een buitenhuis en zeven lokalen. In 2006
is een nieuwe school
gebouwd.
Lees verder. |
| 8. PLAQUETTE INGEBRUIKNEMING
OPENBARE SCHOOL KOUDEKERKE |
|
|
|
|
copyright © 2001-2025 Sjoerd de Nooijer |
