Harmonie Voorwaarts Koudekerke
is opgericht op 9 september 1897. De vereniging had aanvankelijk 18 leden
en tijdens de Eerste Wereldoorlog werd de vereniging stopgezet, omdat veel
leden in dienst moesten. In september 1918 werden de instrumenten weer tevoorschijn
gehaald. Ook de Tweede Wereldoorlog was een moeilijke periode voor de vereniging,
maar toch werd verder gemusiceerd. Na de oorlog nam het ledental gestaag
toe. Omstreeks 1966 werd begonnen met een jeugdorkest. In 1964 telde dit
orkest 24 leden. Een jaar later zijn er zelfs 28 leerling-tamboers. Doordat
het seniorenkorps met vergrijzing te maken kreeg werd het in 1977 samengevoegd
met het jeugdorkest.(1)
1. HARMONIE VOORWAARTS KOUDEKERKE
9 JUNI 1901 (N199)
In 1984 vond
de opening van verenigingsgebouw ‘De Couburg’ plaats alwaar
de vereniging tot heden onderdak vond. Er worden tot op heden gedurende
het jaar nog steeds diverse uitvoeringen verzorgd, waaronder op Koningsdag
op het Dorpsplein. Meer informatie over Harmonie Voorwaarts Koudekerke leest
u op hun website.
Schietvereniging 'Wilhelmina'
De Schietvereniging Wilhelmina
te Koudekerke werd opgericht op 8 juni 1900. Doelstelling van de vereniging
was 'het juist leren schieten met het geweer'. De directe aanleiding tot
de oprichting vormde het uitbreken van de Boerenoorlog in Zuid-Afrika. Als
gevolg hiervan werd op 13 januari 1900 de Vereniging Volksweerbaarheid met
als devies 'Allen Weerbaar' te Utrecht opgericht. In veel plaatsen in Nederland
ontstonden toen weerbaarheidsverenigingen. De schietvereniging Wilhelmina
te Koudekerke sloot zich reeds op 12 oktober 1901 bij 'Allen Weerbaar' aan.
Bij Koninklijk Besluit van 22 maart 1902 werd koninklijke goedkeuring verkregen,
welke werd verlengd op 15 september 1930.
Hoewel de vereniging was opgericht om de weerbaarheid te vergroten, was
het voor de leden toch ook vooral om de gezelligheid te doen. Op een koninginnedag
(31 augustus) omstreeks 1912 werd op de hofwei van 'De
Brouwerij', waar Willeboord Koole boerde, op een houten vogel geschoten
die op een hoge paal was geplaatst. Achteraf maakte de overheid, die de
munitie verstrekte, bezwaar tegen deze feestelijke aangelegenheid omdat
het weerbaarheidsbeginsel in het gedrang kwam.
De wekelijkse oefeningen werden gehouden in het verenigingsgebouw en bij
de vliedberg achter de Middelburgsestraat. Later gebruikte men een schietbaan
in de duinen. Bij de mobilisatie van 1939 moesten de geweren ingeleverd
worden en hoewel de vereniging officieel nooit is ontbonden, zijn er na
de Tweede Wereldoorlog geen bijeenkomsten of activiteiten meer georganiseerd.
Wel schijnen de geweren na de oorlog terug zijn gehaald van het gemeentehuis,
dat blijkt uit een ontvangstbewijs van 14 oktober 1958 voor het inleveren
van wapens bij de burgemeester van Koudekerke.(2)
Het Groene Kruis Koudekerke
De afdeling van de christelijke
vereniging voor ziekenverpleging 'Het Groene Kruis' in Koudekerke werd opgericht
op 5 mei 1910.
Het initiatief kwam van dominee L. Hijmans, Jac. Boone Pzn en dokter J.J.
van der Harst. Er werd samengewerkt met de dorpen Biggekerke, Meliskerke
en Zoutelande.
De benaming 'Groen Kruis' werd als regel gebruikt door kruisverenigingen
die zich ‘algemeen’ noemden. Men stelde zich open voor allen,
zonder onderscheid naar persoon, politiek, kleur of religie. De katholieke
zuil had ‘Wit-Gele Kruis’-verenigingen en de protestantse zuil
‘Oranje-Groene Kruis’-verenigingen. Het Groene Kruis stelde
zich ten doel:
- het verlenen van hulp bij epidemieën en gewone ziektegevallen.
- het helpen bevorderen van de algemene gezondheidsbelangen.
- het nemen van maatregelen ter voorkoming van ziekten.
- de bestrijding van tuberculose als volksziekte.
De vereniging te Koudekerke ging in 1948 op in de 'centrale vereeniging
tot bestrijding der tuberculose op het eiland Walcheren'. De naam Het Groene
Kruis bleef op Koudekerke echter in zwang..(3)
Landbouwvereniging Koudekerke
De landbouwvereniging bevorderde
het landbouwonderwijs door in de wintermaanden tweemaal per week een avondcursus
te geven. In het voorjaar of de zomer werd afgesloten met een excursie.
De Afdeling Koudekerke werd opgericht in 1896 als 'Landbouwvereniging Koudekerke'
en in de vergadering van 28 februari 1918 werd besloten om zich als afdeling
aan te sluiten bij de ZLM. De vereniging werd opgeheven in de algemene ledenvergadering
van 1993(?). Het notulenboek over de periode 1918-1953 werd in 1998 overgedragen
aan het Rijksarchief in Zeeland door notaris W. van Wouwe uit Middelburg.
Enkele jaren eerder was dit register opgevraagd bij de vereniging door de
notaris in verband met de verkoop van een pootaardappelbewaarplaats, maar
na opheffing van de Afdeling Koudekerke bleef het berusten bij het notariskantoor.(4)
Koudekerke kent en kende een rijk verenigingsleven.
Naast een knapen- en jongelingenvereniging
was er ook een vereniging voor gereformeerde meisjes welke omstreeks 1918
werd opgericht. De foto werd omstreeks 1922 gemaakt aan de achterzijde van
de vroegere gerefomeerde pastorie. Staand, van links naar rechts: Antje
de Witte, Janna Caljouw, Jacomina van Vlaanderen, Suzanna Vos, Leuntje Vos,
Kaatje Brasser, Maria Franke, Leun de Kam, Saar de Groot. Zittend, van links
naar rechts: Cornelia Aarnoutse, Adriana van Sparrentak, Kaatje de Rijke,
mevr. S.E. Heij - Goslinga (vrouw van de predikant), Catharina Aarnoutse,
Catharina de Buck en Brina Jansen van Roosendaal.
2. DE GEREFORMEERDE
MEISJESVERENIGING (CIRCA 1922)
Christelijke Jongelings- en Knapenvereniging 'Bid en Werk'
Op initiatief van dominee Frans Postma
werd op 21 januari 1919 de vereniging 'Bid en Werk' werd opgericht. Het
was een afdeling van het 'Nederlands Jongelings Verbond'. In 1938 vierde
het dorp het veertigjarig regeringsjubileum van koningin Wilhelmina. Op
9 oktober deden zesendertig praalwagens mee met een optocht. De jongelingenvereniging
'Bid en Werk' deed ook mee en won de eerste prijs met hun wagen waarop het
wapen van Koudekerke was uitgebeeld. Na de prijsuitreiking werd het kunstwerkje
tentoongesteld voor de hervormde
kerk. De vereniging kende voor 1940 een grote bloei.
PRAALWAGEN VAN BID EN
WERK UIT 1938 (R495)
De vereniging werd wel als een leerschool
voor het latere leven gezien, vooral in de zin dat vele openbare functies
zowel op gemeentelijk als kerkelijk terrein werden bezet door oud-leden
van 'Bid en Werk'. Uit deze vereniging zijn de jongelingenverenigingen 'Hoop
der Toekomst' en 'Jonge
Kracht' voortgekomen
'Bid en Werk' werd opgeheven in 1947.(5)
Christelijke Jongelingsverenigingen 'Hoop der Toekomst' en 'Jonge
Kracht'
De vereniging werd opgericht
op 3 november 1929 en was een zogenaamde knapenvereniging waar men als twaalf-
tot zestienjarigen heen ging na de zondagsschool. Hoop der Toekomst werd
opgeheven op 6 maart 1938.(5)
Voor de zestien- tot achttienjarigen was er de jongeliedenvereniging 'Jonge
Kracht'. Landelijk was alles verenigigd in het 'Nederlands Jongelings Verbond
(NJV).
De Christelijke Werkmansbond
werd opgericht op 17 januari 1935, hiervan is de hervormde mannenvereniging
'In dienst der kerk' de rechtstreekse voortzetting van. De laatste bijeenkomst
van de vereniging was in augustus 1979.(5)
In Koudekerke is ook een
jongelingen vereniging op gerefomeerde grondslag actief geweest. In ieder
geval in de jaren dertig van de vorige eeuw.
Gegevens over de oprichting en opheffing van deze vereniging zijn niet bekend.
Het meisjeskoor 'Zang Veredelt'
werd opgericht op 5 april 1919. Voor die tijd was er het gemengde koor 'Nuttig
Aangenaam en Stichtelijk' dat bestond van 1875 tot 1915. Het meisjeskoor
'Zang Veredelt' werd in 1928 weer omgevormd tot een gemengd koor.
Voor de Tweede Wereldoorlog
bestond de zangvereniging 'Soli Deo Gloria', met een jeugdkoor genaamd "Koudekerks
Kinderkoor', onder leiding van de heer Sanders. Er werd in het verenigingsgebouw
te Koudekerke gezongen.
redactionele mededeling:
Dit deel van het hoofdstuk 1900-1940 wordt nog herzien. Hier ziet u een voorlopige
weergave van de nu bekende informatie over deze periode. Voor zover mogelijk is de getoonde
informatie gecheckt op juistheid, later worden de onderdelen beter/logisch geordend. Uiteraard
staat het u vrij om op de behandelde onderwerpen te reageren of aanvullende informatie aan
te dragen. U kunt contact opnemen via het contactformulier op de website
(zie grijze menubalk bovenaan).
bronvermelding:
tekst: Sjoerd de Nooijer
afb. 1: Karel Noorlander
afb. 2: M.A. Luijk
geraadpleegde bronnen:
- Hendrikse, H. en Roose, J., Kent u ze nog... die van Valkenisse, Zaltbommel, 1974
- M.A. Luijk
- Zeeuws Archief (ZA)
