1. TOPOGRAFISCHE
KAART 1949 (LET OP MET WEERGAVE SITUATIE VOOR 1940)
In september 1939 werd Nederland
vanwege oorlogsdreiging gemobiliseerd. Voor Koudekerke hield dit in dat
het 17e regiment Veldartillerie in het dorp werd ingekwartierd. De eerste
nachten sliepen de soldaten in de nog maar net geopende Openbare
school, later werden ze ondergebracht bij de bevolking thuis. Op de
foto hier links luisteren ze in 1939 de intocht van Sinterklaas op, die
per huifkar het dorp werd ingereden. Op de stoep van het gemeentehuis staat
burgemeester Dregmans,
die in 1942, twee jaar na de overgave van Nederland door de bezetters uit
zijn ambt werd gezet en in kamp Haaren gevangen werd gehouden. De heer J.
Moens nam zijn taken tijdens de bezetting over.
2. INTOCHT VAN SINTERKLAAS
MET MILITAIR EERBETOON (1939)
3. INTOCHT SINTERKLAAS (U013)
Vanaf 10 mei 1940 was Nederland
betrokken bij de Tweede Wereldoorlog. In hoog tempo rukte het Duitse leger
op en na slechts 5 dagen, op 15 mei 1940 gaf Nederland zich over. Met één
uitzondering: Op last van de naar Londen uitgeweken regering moest de strijd
in Zeeland worden voortgezet. Ter versterking waren er namelijk Franse troepen
naar Walcheren, Zuid-Beveland en Zeeuws-Vlaanderen gezonden. Zij moesten
de monding van de Schelde en de havens van Vlissingen en Antwerpen behoeden
voor een Duitse inname.
Vlissingen was een belangrijke ontschepingshaven die in de eerste oorlogsdagen
regelmatig doelwit was van bombardementen door de Duitsers. Op zondag 12
mei 1940 werd voor het eerst de Vlissingse binnenstad en het havengebied
gebombardeerd. De bombardementen brachten een grote vluchtelingenstroom
op gang die al snel Koudekerke bereikte. De vluchtelingen die in Koudekerke
bleven werden ondergebracht in huizen en schuren, zelfs de banken in de
Gereformeerde kerk
werden verwijderd om vluchtelingen onderdak te verschaffen. De voedselvoorraden
raakten snel op en het voorzien in levensonderhoud dreigde problematisch
te worden. Hierop werd er een noodwinkel ingericht in de timmermanswerkplaats
van de familie Huysman aan de Biggekerksestraat.
Men verkocht er brood dat was gebakken en aangevoerd vanuit Vlissingen en
voorraden uit verlaten winkels uit diezelfde stad.
Op 15 mei 1940 trokken de Duitse strijdkrachten Zuid-Beveland binnen en
de volgende dag bereikten ze de Sloedam. De Franse en Nederlandse troepen
trokken zich wederom terug en op 16 mei bereikte een deels gemotoriseerde
colonne Koudekerke alwaar de militairen zich op en rond het Dorpsplein
verschansten. Ooggetuigen vertelden dat de troepen een slecht uitgeruste
en gedemoraliseerde indruk maakten. Enkele tanks zochten beschutting onder
de bomen en er werd af en toe met (te) lichte geweren op overvliegende vliegtuigen
geschoten.
Op 17 mei 1940 trokken de overgebleven Franse en Nederlandse soldaten zich
haastig terug naar Zeeuws- Vlaanderen. Die avond zag men de eerste Duitse
militairen op zijspanmotoren aankomen in Koudekerke. Ze waren gekleed in
camouflagekleding en bleken, net als de Fransen eerder die week, het Dorpsplein
uitgekozen te hebben om uit te rusten. Ze zagen er een stuk frisser en fitter
uit dan de Fransen en ook hun materieel was geavanceerder. Er werden door
hen, met Nederlands zilvergeld, literflessen Wenco limonade-gazeuse gekocht,
die vervolgens op het plein gezamenlijk genuttigd werden, onder het toeziend
oog van de lokale bevolking.
Op 17 mei werd vanaf circa 16:00 uur eveneens het monumentale centrum van
Middelburg getroffen door een bombardement van de Duitse Luftwaffe. Vanaf
Koudekerke waren de vuurzee en de dikke zwarte rookwolken goed zichtbaar.
De dorpsbrandweer is die nacht naar Middelburg uitgerukt. 's Nachts was
de lucht roodgekleurd en de volgende dag daalde een laag zwarte roet neer
in het dorp. De brandweer keerde pas op 18 mei terug in het dorp. De witte
vlag wapperde toen inmiddels, Walcheren had zich overgegeven.
Nu de bezetting van Walcheren een feit was, was de dreiging van oorlogsgeweld
nog niet geweken. De Fransen hadden zich teruggetrokken in Zeeuws-Vlaanderen
en maakten zich op om Vlissingen onder vuur te nemen. De Duitsers hadden
de stad laten ontruimen wat op 21 mei 1940 leidde tot een nieuwe stroom
vluchtelingen richting Koudekerke. Een trieste stoet trok door het dorp
met fietsen, kinderwagens, de zieken en ouderen op handkarren, bakfietsen
of op de bagagedrager. De Vlissingse brandweer stalde 's avonds zijn voertuigen
op het Dorpsplein
en kon zodoende snel uitrukken toen Vlissingen die nacht zwaar werd beschoten.
Vele vluchtelingen konden pas naar Vlissingen terugkeren toen ook de bezetting
van Zeeuws-Vlaanderen op 29 mei 1940 een feit was.
De eerste slachtoffers
Op Koudekerks grondgebied zijn twee Nederlandse militairen gesneuveld. Vaandrig
Pieter van der Vliet raakte gewond toen er op 16 mei bommen vielen bij Ter
Hooge en overleed de volgende dag in het veldhospitaaltje te Koudekerke.
Het tweede slachtoffer was Hendricus Verbrugge, die zichzelf in de nacht
van 13 op 14 mei van het leven beroofde met een pistoolschot. Op 13 mei
1940 overleed de uit Koudekerke afkomstige sergeant Johan Franciscus van
de Ven bij een landmijnexplosie in Tiel.
Onder de burgerbevolking waren op 17 mei drie doden te betreuren. Het betrof
drie kinderen van het gezin De Steur, destijds wonend aan de Nieuwe Vlissingseweg
nr. 192.
Zij kwamen om tijdens een aanval van
Duitse jachtbommenwerpers van het type Junker 88 die omstreeks 12:30 uur
een aanval uitvoerden op een zoeklicht dat achter het huis was opgesteld
(zie foto).
Het gezin had na de eerste inslagen, die de ramen al deden verbrijzelen,
dekking gezocht in een sloot onderaan de kanaaldijk. Daar werden ze alsnog
door rondvliegende scherven geraakt. De toen 16-jarige Tinus de Steur was
op slag dood, zijn zussen Jans, Maatje, Maria, Nel en zijn moeder Maatje
de Steur - Moolenbroek raakten allen zwaar gewond. Zijn zussen Jans en Maatje
overleden 's nachts in een eerste hulppost aan hun verwondingen. Lees
verder.
4.ZOEKLICHT OPGESTELD
ACHTER DE NIEUWE VLISSINGSEWEG (U012)
bronvermelding:
tekst: Sjoerd de Nooijer
afb. 1: topografische kaart 1949
afb. 2: archief J. Roose
afb. 3-4: Hans Sakkers
geraadpleegde bronnen:
- Sakkers, H. en K. Noorlander, Koudekerke in de Tweede Wereldoorlog, Het leven op een eiland in een oorlogslandschap, De Drukkery Schrijverspodium, 2013
- www.geschiedeniszeeland.nl
- Hans Sakkers
- Karel Noorlander
