1. VOORMALIGE
IMMANUELKERK AAN DE TRAMSTRAAT TE KOUDEKERKE (10-5-2003)
In 1886 vond
de doleantie plaats. Dit is de benaming voor een landelijke kerkscheuring
die plaatsvond onder leiding van dominee Abraham Kuyper en zich ook in Koudekerke
voltrok. Een aantal leden van de Nederlandsche Hervormde Kerk, brak met
het bestuur van die kerk en noemde zich de Nederduits Gereformeerde Kerk
(Dolerende), hiermee aangevend dat zij zich zagen als de voortzetting van
de kerk die door koning Willem I de naam Nederlandse Hervormde Kerk had
gekregen, maar hanteerden als bijvoegsel de term 'dolerend' (Latijn voor
'klagend'), omdat naar hun mening de kerkelijke organisatie een nieuwe reformatie
van de kerk in de weg stond, en omdat hen het recht werd ontzegd op de kerkelijke
goederen.
De Doleantie
was één van de twee grote afscheidingen van de Nederlandse
Hervormde Kerk in de negentiende eeuw. De andere was de Afscheiding van
1834, welke in Koudekerke veel minder impact had. De dolerenden vormden
in 1892 de zogenaamde Vereniging met nagenoeg de gehele Christelijke Gereformeerde
Kerk die ontstaan was na de Afscheiding van 1834. Zij noemden zich voortaan
de Gereformeerde Kerken in Nederland.
Op 14 juli 1887 werd aan de Dishoekse Keiweg naar de duinen, de Nederlandse
Gereformeerde Kerk gesticht. Dit is de huidige Tramstraat.
2. GEREFORMEERDE KERK
EN PASTORIE
De kerk werd
ingewijd door de bekende dominee Klaarhamer uit Middelburg. In 1934 werd
ernaast een pastorie gebouwd en in 1935 werd de kerk voor de eerste maal
vergroot.
De foto toont de situatie toen dominee Van Loon en dominee Hey de gemeente
dienden.(1) Tijdens de inundatie had de kerk
veel te lijden gehad. Op 5 november 1950 werd het kerkgebouw na een renovatie
weer in gebruik genomen.
De gereformeerde kerk had oorspronkelijk geen toren, wat door sommigen als
een gemis werd ervaren. Soms werd zelfs de vergelijking gemaakt met een
boeren schuur. In 1962 werd door het architectenbureau Steen en Tuinhof
uit Vlissingen een ontwerp gemaakt voor een vernieuwd gereformeerd kerkgebouw
met een zeventien meter hoge toren. In 1963 werd de kerk tenslotte drastisch
verbouwd, waarna qua hoofdvorm nog wel iets van het oorspronkelijke kerkgebouw
valt te herkennen. Ook het interieur werd aangepakt: Er werd een nieuwe
vloer aangebracht met zitplaatsen van afzeliahout waaronder centrale verwarming
werd aangebracht. Verder werd een nieuwe preekstoel en een nieuwe avondmaaltafel
geplaatst Het aantal zitplaatsen werd verminderd van 463 tot 406 met het
oog op de bouw van een nieuwe gereformeerde kerk in Paauwenburg en het vertrek
van lidmaten naar de Noordoostpolder.
3 OUDE GEREFORMEERDE KERK EN PASTORIE
AAN DE TRAMSTRAAT (771)
4. SMEEDWERK VAN DE PASTORIE
In 1968 werd
ook de pastorie geheel herbouwd. De inundatie en de inwerking van zout op
de constructie was de belangrijkste reden waarom de oude pastorie is gesloopt.
Het smeedwerk dat door Klaas de Kam was vervaardigd en op de deuren van
de pastorie was aangebracht beeld een opengeslagen bijbel, alfa en omega
uit en een duif en een ander nog onbekend teken. Het kunstwerkje werd op
het laatste moment van de slopershamer gered door Miep van Vlaanderen. De
twee delen van het smeedwerk zaten in de voordeur van de pastorie naast
de gereformeerde kerk in de Tramstraat. Daarachter was een portaaltje met
een deur naar boven en een deur rechtvoor. De twee panelen bevinden zich
momenteel in Schoorl bij de dochter van de koster(es) van de gereformeerde
kerk.(2)
5. OUDE GEREFORMEERDE
KERK EN PASTORIE AAN DE TRAMSTRAAT (600)
6. INTERIEUR GEREFORMEERDE KERK
(N042)
In 2005 gingen
de gereformeerde en hervormde kerk samen verder in de kerk op het Dorpsplein
en werden de gereformeerde kerk, Immanuëlkerk genaamd en de pastorie
verbouwd.
Naast een kerk
op het Dorpsplein en één aan de Tramstraat heeft er tot 1942
nog een derde kerk binnen de oude grenzen van Koudekerke gestaan. Deze kerk
bevond zich in het buurtschap 't Zand. Het was de Koudekerkse predikant
Lodewijk Hijmans die er in 1898 de aanzet gaf tot het stichten van een kerkgebouw.
Hij deed hiertoe schriftelijk het verzoek aan de kerkvoogdij waarin hij
onder andere bericht dat hij met hulp uit Middelburg een zondagsschool heeft
opgericht en daartoe een lokaal huurde van een particulier. Waarschijnlijk
was dit een ruimte van de herberg 'Even Buiten'. In dat lokaal hield hij
tevens Bijbellezingen waarvoor grote belangstelling bleek te bestaan. Omdat
per mei 1899 de verhuur werd beëindigd deed hij een verzoek tot het
oprichten van een eenvoudig 'lokaal' waarin hij het kerkelijke werk kon
voortzetten. Na toestemming van de kerkenraad en kerkvoogdij werd een perceel
grond gekocht van Jan de Troye (de eigenaar van de molen). Dit stuk grond
was bekend als het 'Vuile Bresje'. Hier werd op 19 mei 1898 (Hemelvaartsdag)
het lokaal plechtig ingewijd. Een steen is in de gevel van het gebouwtje
ingemetseld met de tekst: "De Meester is daar
en Hij roept u".
7. VOORMALIG EVANGELISATIEGEBOUW
Het Evangelisatiegebouwtje,
'Het Pand' genaamd, bleek in een groeiende behoefte op 't Zand te voorzien
en aan het begin van de twintigste eeuw werd besloten tot het stichten van
een eigen kerk in
het buurtschap, welke in de directe nabijheid aan de vroegere Kerkstraat
en later Vogelstraat werd gebouwd en op 7 december 1914 werd ingewijd. Lees
verder.
bronvermelding:
tekst: Sjoerd de Nooijer
afb. 1: Sjoerd de Nooijer
afb. 2-5: archief Jan Roose
afb. 6: Karel Noorlander
afb. 7: Bob van der Weel
geraadpleegde bronnen:
- archief Jan Roose
- Hendrikse, H. en Roose, J., Valkenisse in oude ansichten, Zaltbommel, 1974
- Grootjans, H., Nederlands
Hervormde Gemeente Koudekerke 1583-1983, Koudekerke, 1983
- Roose, J. en Roose, W.P., Kent u ze nog... die van Koudekerke, Zaltbommel, 1981
- Piet van Vlaanderen
- Bob van der Weel
- Wikipedia - Doleantie
voetnoot 1:
bron: Kent u ze nog... die van Koudekerke
