Logo koudekerke.info
voor 600 | 600-1200 | 1200-1650 | 1650-1800 | 1800-1850 | 1850-1900 | 1900-1940 | 1940-1944 | 1944-heden
algemeen
buitenplaatsen
ontwikkeling dorp
infrastructuur
boerderijen
kustzone
wijk 't zand
Inleiding Koudekerke 1650-1800

copyright © 2001-2024 Sjoerd de Nooijer
FRAAI WEERGEGEVEN BUITENPLAATSEN OP DIT FRAGMENT VAN EEN KAART OPGENOMEN IN 1750 DOOR J.C.M.HATTINGA  (omgeving Koudekerke)
1. FRAAI WEERGEGEVEN BUITENPLAATSEN OP DIT FRAGMENT VAN EEN KAART OPGENOMEN IN 1750 DOOR DE GEBROEDERS HATTINGA
Na de val van Antwerpen in 1585 gaven naar Walcheren uitgeweken protestanten een sterke impuls aan de bloei van de handel op Oost- en West-Indië waardoor er, na een periode van verval, halverwege de zeventiende eeuw betere tijden aanbraken. Door een aantrekkende handel met de Oost en de sterke positie van de V.O.C. en W.I.C. beleefde Nederland een gouden eeuw. Amsterdam en Middelburg waren de belangrijkste handelssteden van het land. Heel Walcheren profiteerde van de levendige handel en een sterk toenemende welvaart.

In 1672 moest de republiek zich echter verweren tegen een coalitie van Engeland, Frankrijk, Munster en Keulen, wat lukte, maar uiteindelijk ook het faillissement van de stadsleenbank te Middelburg veroorzaakte. Nadat in die periode ook de eerste W.I.C. ten onder ging besloot het stadsbestuur in 1697 de stadsambachten van de hand te doen, waardoor vele regenten en rijke handelslieden grond konden aankopen verspreid over heel Walcheren. De rijke handelslieden ontdekten zo het Walcherse platteland als een aantrekkelijke vestigingsplaats waardoor het aanzien van Walcheren drastisch veranderde. In relatief korte tijd zijn zo meer dan honderd buitenplaatsen aangelegd met veelal grote tuinen, die het landschap van Walcheren veranderden in de "Tuin van Zeeland". Ook rond Koudekerke zijn veel buitenplaatsen aangelegd en reeds bestaande uitgebreid. Op de kaarten van David en Anthony Hattinga uit 1750 zijn de vele buitenplaatsen en prachtige tuinen afgebeeld. Bovenstaande uitsnede laat de situatie rond Koudekerke zien.

In de Walcherse Arkadia werden in 1717 door Matteüs Gargon de rechthebbenden in Koudekerke beschreven. In het verhaal trekt een groepje jongelui al keuvelend en filosoferend over het eiland en rijden samen met een speelwagen richting Der Boede, als zij in de verte een hoge toren waarnemen. Zij vermoeden dat dit Vlissingen is: "Neen, antwoorde Heerman, 't is Vliffingen niet, maar Koude- of Kauchi-Kerke, een van de oudfte en grootfte Heerlijkheden van dit Eiland; want het bergijpt wel 3410 gemeten, en legt, zo gy ziet, in de welluftigfte ftreek van Walcheren. Een groot gedeelte van deeze Heerlijkheid wordt der Boede-Ambacht geheten, en daar in legt het Ridderlijk Slot, dat wij voor ons zien. Koudekerke is verheven by de ftad Vliffingen ter grootte van 2830 gemeten en 282 roeden Ambachts: en Middelburg heeft daar in 344 gemeten 79 roeden. Op naam van de Heer van den Brande ftaan nog 143 gemeten en 179 roeden, makende t'zamen 3410 gemeten".

Rond 1680 kenden de Zeeuwse steden een hoogtepunt en beheersten ze de economie tot het eerste deel van de achttiende eeuw. Daarna zette langzaam het verval in en steeg uiteindelijk de werkloosheid, begon de verpaupering en tevens een daling van de stadsbevolking. Het platteland maakte in de loop van de achttiende eeuw, in tegenstelling tot de steden, juist een sterke groei door. Werd voorheen nog voedsel geïmporteerd, vanaf deze tijd nam de voedselproductie toe en was er zelfs sprake van export, met name van graan.

In het laatste kwart van de achttiende eeuw nam de welvaart weer gestaag af nadat misoogsten en veepest de boerenstand raakten. Vriendjespolitiek en corruptie kwamen steeds vaker voor en er volgden een gehate belasting op landerijen, een tekort aan zilvergeld en er braken enkele besmettelijke ziekten uit. In Frankrijk was de Franse revolutie aan de gang met z'n hoogtepunt in 1789 en ook in Nederland groeide gestaag het ongenoegen tegen de heersende stadhouder. De steun voor patriottische partijen groeide en vond z'n voedingsbodem vooral in leesgezelschappen en sociëteiten, die verlichtte denkbeelden, afkomstig uit Frankrijk, onder de leden verspreidde. In Zeeland is de rol van de patriotten vrij klein geweest. Er was ten minste één vooraanstaande patriot woonachtig in Koudekerke. Dit was Abraham van Doorn (1759-1814), welke op buitenplaats Der Boede woonde en later ook Moesbosch kocht. Abraham van Doorn was in 1792 oprichter van de vrijmetselaarsloge L'Astre de l'Orient.

Op 1 februari 1793 verklaarde de Franse Republiek de oorlog aan de koning van Engeland en de stadhouder van Holland. Tot grote voldoening van de patriotten ondernam het Franse leger in 1773 en in 1774 pogingen om Holland in te nemen wat uiteindelijk in januari 1795 lukte. Door de patriotten werd de inval als een bevrijding ervaren en in hetzelfde jaar nog capituleerden ook de Staten van Zeeland. Er vloeide weinig bloed, er was echter ook geen groot enthousiasme. De Bataafse revolutie was er een van weinig heroïek.

In de hierop volgende jaren veranderde de landelijk en lokale politiek onder invloed van de Fransen drastisch en werd de eerste grondwet aangenomen waarin onder meer de rechten van de mens en de vrijheid van geloof waren opgenomen. Dit hield in, dat het katholieke geloof dat sinds 1648 was verboden, weer openlijk beleden kon worden. De bevolking kreeg voor het eerst weer meer invloed doordat men vanaf dat moment lokale bestuurders kon kiezen welke waren georganiseerd in een gemeenteraad met schout en schepenen. Een ander gevolg, wat hier mee samen hing, was de afschaffing van de heerlijke rechten. De ambachtsheren, die deze heerlijke rechten bezaten raakten zo hun privileges voor het grootste gedeelte kwijt en vervulden vanaf dat moment slechts nog een bescheiden rol. Lees verder.
 

copyright © 2001-2024 Sjoerd de Nooijer
laatst bijgewerkt op: 31 05 2021

bronvermelding:
tekst: Sjoerd de Nooijer
afb. 1: atlas hattinga, deel 8, 1750

geraadpleegde bronnen:
- Hartog, E. den, C.E. Heyning [red.] et al, jaarboek 2006-2007, Aspecten van Zeeuwse Buitenplaatsen, Kastelenstichting Holland en Zeeland, Haarlem, 2008
- Gargon, M., Walcherse Arcadia, Leiden, 1715-1717
- Eeden, H. van den, Leve de koning!, Lodewijk Napoleon op reis door Brabant en Zeeland, Heusden, 2009
- Bos, K. en Bosch, J.W., Landschapsatlas van Walcheren, Inspirerende sporen van tijd, Koudekerke, 2008
- Zeeuws Archief
- Atlas Hattinga, Kaart van Walcheren [blad 8], (1750), inv. nr. 23
- dhr. H.R. van Doorn

toelichting afbeelding 1:
Fragment van de kaart van Hattinga uit 1750