De afwatering op Walcheren
in de Middeleeuwen is niet exact bekend. Walcheren was lange tijd verdeeld
in zogenaamde wateringen. Een watering was een gebied met een stelsel van
sloten, sprinken en watergangen, dat de afvoer van oppervlaktewater verzorgde.
Koudekerke maakte vermoedelijk, na de afsplitsing van Oost-Souburg van de
moederparochie in 1250, samen met Biggekerke, Krommenhoeke en het Middelburgse
Westmonsterambacht deel uit van de 'Westwatering'. Deze Westwatering wordt
overigens pas in 1394 voor het eerst genoemd. Deze watering waterde via
nieuw gegraven watergangen rechtstreeks via de haven van Vlissingen af.
Desondanks moesten nog grote afstanden worden afgelegd waardoor de problemen
met de afwateringen nog lang bleven bestaan.(1)
Voor elke watering
bestond er een 'overloper' waarin elke parochie of elk ambacht, gelegen
in de watering, stond beschreven, Koudekerke kende vijf ambachten: Coudekercke,
Stadsambacht van Middelburg, Beverenambacht, Spindtambacht en Noordambacht.
De ambachten waren verdeeld in 'blokken'.
Per blok werden de percelen opgetekend in de 'overlopers', met daarbij de
naam van de eigenaar en van de gebruiker en de grootte. Zowel de grootte
van de blokken als die van de percelen liep sterk uiteen. Op Walcheren rekende
men met de Blooise maat, waarbij 1 Bloois gemet gelijk was aan 300 roeden
(1 gemet). Dit is tegenwoordig ca. 0,4 hectare.
1. BLOKKENKAART AMBACHTSHEERLIJKHEID
KOUDEKERKE
Het vastleggen van al die
percelen in de overloper geschiedde om het 'geschot' te kunnen berekenen.
Dit was de bijdrage in de kosten voor aanleg en onderhoud van watergangen,
sluizen, heulen en buitendijkse werken, waartoe elke grondeigenaar verplicht
was. Vrij van 'geschot', en dus ook niet in de overlopers beschreven, waren
moerassen, wegen, watergangen, dijken, duinen, steden en de ring van de
meeste dorpen. Wel komen wegen en watergangen soms voor in de blokomschrijvingen
(2).
In beginsel gingen de landmeters om de zeven jaar rond. Dit systeem heeft
circa drie eeuwen bestaan tot de Franse tijd, toen de kadasters werden opgezet.
De bloknamen zijn al die tijd onveranderd gebleven. De oudste bekende overloper
van de Westwatering is die uit 1574. Er moeten echter nog oudere zijn geweest.
De laatste overloper van de Westwatering is tevens de jongste van heel Walcheren
en deze dateert van 1675.
Het veldnamenonderzoek van Walcheren in de periode 1972-2006 uitgevoerd
door de Veldnamencommissie van de Heemkundige Kring Walcheren. Zij baseerden
zich grotendeels op historisch onderzoek van P.L. Tack en reconstructies
van oud kaartmateriaal. Het veldnamenonderzoek is gepubliceerd in zes publicaties
waaronder een publicatie over Koudekerke uit 1980. De onderstaande veld-
en bloknamen van de ambachtsheerlijkheid Koudekerke zijn hieruit overgenomen.
De eerste nummers corresponderen met die van de blokken in afbeelding 1.
Als eerste wordt het bloknummer genoemd, gevolgd door het afwijkende bloknummer
in 1574 [nr], daarna
de bloknaam, de omvang (waarbij g=gemet en r=roede)
en tot slot de veldnamen welke in het blok liggen. N.B. Van de
oudste overloper is de ligging van het bloknummers 9 onbekend.
Coudekercke
1 [24] den block voor
Adriaen Pier Coppins' deure (82g 120r) het
groene wegeling;
2 [25] voor Heynderick
Jacop Jansz deure (87g 290r) het Waelkens
boogaert - den nissenblok - het rogge werf;
3 [26] den Nissenblock
(44g 7r) de Nisse - de Westersche Nisse
- de boomenweie;
4 [27] Matthijs Coppe
Lems
block (38g 46r) het Waalkens boogaardje
- een zoekweg oost;
5 [28] den block voor
Oplandtmuelen (10g 49r) de oplandt molen
- de oplandtsche molen;
6 [29] Oplandtmuelenblock
(83g 67r);
7 [30] Jan Pier Huysen
block (38g 210r) Waalkens boogaard - de
Eede - Wolfsterhoo - de heule - de hoekmeet;
8 [31] Huyge Adriaensz
Huysen (24g 300r) de moerwech - den hil;
9 [32] Achter Huyge Adriaensz
(28g 28r);
10 [33] Pier Laureys
Baers block (16g 36r);
11 [34] Huyge Huysen
block (23g 82r) de paddepol;
12 [35] Jan Doens block
(42g 197r) het werf - den Doens wech -
den pad - den werf - den darrynckmoer;
13 [36] Heyn Willem Maris
block (14g 163r) 's heeren vroon - het
uitgevoerd land - den nieuwen weg - Swanenburg;
14 [37] Andries Andriesz.
block (102g 103r) de pits;
15 [38] voor Jan Adriaensz.
Michielz. (7g 243r);
16 [39] Adriaen Heyn
Wentsz. block (20g 122r) de moerweg;
17 [40] Huyge Symoen
Huysen weduwe block (53g 130r);
18 [41] Pier Cop Bogaertsz.
block (23g 213r) de Vijgeter;
19 [42] achter Wayn Huysen
(6g 190r);
20 [43] Wayn Jansz block
(11g 229r);
21 [44] Clays Pier Claysz
block (36g 104r) de lange moer;
22 [45] Doen Huysen block
(86g 138r) de scheluwe meet twerf;
23 [46] Adriaen Laureynsz
Dommisblock (128g 209r);
24 [47] Gheleyn Pier
Poolsz. block (54g 132½r);
25 [48] achter Geleyn
Pier Poolsz (1g 113r) de pits;
26 [49] Oirt Mathijsz.
block (109g 71r) het werf;
27 [50] Jan Adriaen Michielsz
block (27g 82r);
28 [51] Pier Heyn Roosen
block (42g 49½r);
29 [52] Heyn Wentz. block
(68g 283½r);
30 [53] Pier Cop Piers
block (41g 273r);
31 [54] Heyn Laureynsz
block (112g 23r) de hooge weie - het schaarken;
32 [55] Mapudtblock (71g
284r) de maput en (3g 258r)
in leen: de Maweyschee - het Neerlant of Nederlant;
33 [56] Adriaen Huyge
Wainsz block (36g 265r) de strynge - de
strynck;
34 [57] achter 't dorp
van Coudekercke (23g 93r) de westmolen
(100r) in hayman;
35 [58] den Westmuelen
block (81g 260r) de brugge - de voetbrugge
- het voetpad - het kerkpad;
36 [59] achter Jan Domisz.
(28g 272½r);
37 [60] Geleyn Jan Bertholomeusz.
block (83g 282½r);
38 [61] Coppe Cornelisz.
block (42g 87r) de cromme meet - den rosen
boomgaard - den jongen boomgaard;
39 [62] Boehuysen block
(63g 283r);
40 [63] Aerent Ryckaertsz
block (23g 151r);
41 [64] Pieter de Weertsz
block (51g 57r) mispit - de rietput;
42 [1] den oostmuelen
block (280g 6r)'t oude molenwerf
en(16r) in vroon: de brootkiste;
43 [72] Jan Dommis weduwe
block (45g 120r)het werf en
(1g) in hayman: den darrinkmoer;
44 [73] Pier Heyne weduwe
block (26g 83r) de roo cluyse;
45 [74] den block noordt
van Adriaen Coppe Jans (51g 28r) het nisse
land;
46 [75] Pier Coppe Tancke
block (66g 120r) de zoekweg west;
47 [76] Adriaen Pier
Temmermans block (18g 234r);
48 [77] Oirt Heynsz.
block (16g 226r);
49 [78] Adriaen Coppe
Jansz. block (52g 15r) de maputwech west;
50 [79] Themmekin block
(5g 25r) het hemmeken - het henneken voore
aen 't dorp van Coudekercke
51 [80] den Onnemessenmoer
block (3g 287r) de oneffen moer en
(5g 32½r) in leen: lys Oorts meet;
52 [81] aan de oostzijde
van 't Heilich Gheest wegelynck (7g 91r) het
heilig geest wegeling de Oostheule;
53 [82] Lys Oirts Meet
block (29g 87r) Lys Oorts meet en
(8g 146r) in leen (1g
115r) in vrij vroon: Heilig geest land;
54 [83] den noordmuelenblock
(39g 18r) het molenwerf;
55 [84] Marinus Maertinsz.
block (15g 99r);
56 [85] Willem Adriaen
Bertholomeus block (92g 1r);
57 [2] Zoete Pier Maertsz.
block en daer 't Huys van der Hooge staet (120g 283r)
de vijverweie - de vette weie - de noord hooge boogaard - de duvekeete
weie - de cleyn hooge boogaard;
58 [3] den block oost
over den wech voor Pier Adriaen Lems oost over de Noordt Hooge Bogaert (11g
55r) en (4g 130r) in hayman.
Stadsambacht van Middelburg
59 [4] voor de hooghe
poorte (15g 205r) de hoogste porte - de
hooch poort (15g 31r) in hayman: den
bellink.
Beverenambacht
60 [5] Adriaen Lem Gillisz
block (90g 136r) achter ter Hooge
(6g 174r) in leenland: den darrinkmoer
- de Poortweie - den ouden darrinkmoer - de heule;
61 [22] Huyge Lem Gillisz
block (53g 130r) het hollantsche wegeling;
62 [23] Jan de Weerts
block (51g 17r);
63 [6] Maertin Maertins
block (34g 147r) ter Poorte (boogaerd)
(38g 143r) in hayman: de duivekeete;
64 [7] Schuylwervenwerf
block (101g 33r) Schuilwerve (46g
100r) in hayman (2g 200r) in
leen: het werf.
Stadsambacht van Middelburg
65 [8] Pier Cornelis
Lievensz. block (50g 28r) Schuilwervenweg
(4g 48r) in hayman: den vrije halven heven;
66 [10] west over den
wech achter Mathys Willem Cornelisz. (35g 20r)
in hayman: de ventweg;
67 [11] bewesten 'thelich
cruice (25g 159r) in hayman: het heilig
kruis;
68 [12] benoorden den
waterganck (21g 20r) in hayman: Klynk heule
wegeling;
69 [13] den block bezuyden
der stadt (36g 105r) in hayman;
70 [14] Gheleyn Jan Mortelmans
block (16g 70r) de zandweg - de zandmolen;
71 [15] 't Gasthuys block
(23g 101r) de zandweg zuid - in hayman:
de groene weg;
72 [16] Pier Ole bloc
(39g 15r) in hayman: voor Pier Baers deure;
73 [17] bezuiden Clynchuele
wegelynck (23g 270r) in hayman: Roompots
wegeling;
74 [18] benoorden Clynchuele
wegelynck (22g 121r) in hayman: het zand;
75 [19] bezuiden Roompots
wegelynck (28g 106r) in hayman;
76 [20] bewesten Heyn
Pauwelssen (18g 201r) den breeden wech
- in hayman: 's heeren vroon - den groenen wech;
77 [21] achter de hooge
muelen (48g 253r) de hoogmuelen - in hayman:
op het Zand de breede weg zuid.
