De afwatering op Walcheren
in de Middeleeuwen is niet exact bekend. Walcheren was lange tijd verdeeld
in zogenaamde wateringen. Een watering was een gebied met een stelsel van
sloten, sprinken en watergangen, dat de afvoer van oppervlaktewater verzorgde.
Koudekerke maakte vermoedelijk, na de afsplitsing van Oost-Souburg van de
moederparochie in 1250, samen met Biggekerke, Krommenhoeke en het Middelburgse
Westmonsterambacht deel uit van de 'Westwatering'. Deze Westwatering wordt
overigens pas in 1394 voor het eerst genoemd. Deze watering waterde via
nieuw gegraven watergangen rechtstreeks via de haven van Vlissingen af.
Desondanks moesten nog grote afstanden worden afgelegd waardoor de problemen
met de afwateringen nog lang bleven bestaan.(1)
Voor elke watering
bestond er een 'overloper' waarin elke parochie of elk ambacht, gelegen
in de watering, stond beschreven, Koudekerke kende vijf ambachten: Coudekercke,
Stadsambacht van Middelburg, Beverenambacht, Spindtambacht en Noordambacht.
De ambachten waren verdeeld in 'blokken'.
Per blok werden de percelen opgetekend in de 'overlopers', met daarbij de
naam van de eigenaar en van de gebruiker en de grootte. Zowel de grootte
van de blokken als die van de percelen liep sterk uiteen. Op Walcheren rekende
men met de Blooise maat, waarbij 1 Bloois gemet gelijk was aan 300 roeden
(1 gemet). Dit is tegenwoordig ca. 0,4 hectare.
1. BLOKKENKAART AMBACHTSHEERLIJKHEID
KOUDEKERKE
Het vastleggen van al die
percelen in de overloper geschiedde om het 'geschot' te kunnen berekenen.
Dit was de bijdrage in de kosten voor aanleg en onderhoud van watergangen,
sluizen, heulen en buitendijkse werken, waartoe elke grondeigenaar verplicht
was. Vrij van 'geschot', en dus ook niet in de overlopers beschreven, waren
moerassen, wegen, watergangen, dijken, duinen, steden en de ring van de
meeste dorpen. Wel komen wegen en watergangen soms voor in de blokomschrijvingen
(2).
In beginsel gingen de landmeters om de zeven jaar rond. Dit systeem heeft
circa drie eeuwen bestaan tot de Franse tijd, toen de kadasters werden opgezet.
De bloknamen zijn al die tijd onveranderd gebleven. De oudste bekende overloper
van de Westwatering is die uit 1574. Er moeten echter nog oudere zijn geweest.
De laatste overloper van de Westwatering is tevens de jongste van heel Walcheren
en deze dateert van 1675.
Het veldnamenonderzoek van Walcheren in de periode 1972-2006 uitgevoerd
door de Veldnamencommissie van de Heemkundige Kring Walcheren. Zij baseerden
zich grotendeels op historisch onderzoek van P.L. Tack en reconstructies
van oud kaartmateriaal. Het veldnamenonderzoek is gepubliceerd in zes publicaties
waaronder een publicatie over Koudekerke uit 1980. De onderstaande veld-
en bloknamen van de ambachtsheerlijkheid Koudekerke zijn hieruit overgenomen.
De eerste nummers corresponderen met die van de blokken in afbeelding 1.
Als eerste wordt het bloknummer genoemd, gevolgd door het afwijkende bloknummer
in 1574 [nr], daarna
de bloknaam, de omvang (waarbij g=gemet en r=roede)
en tot slot de veldnamen welke in het blok liggen. N.B. Van de
oudste overloper is de ligging van het bloknummers 9 onbekend.
Coudekercke
1 [24] den block voor Adriaen Pier Coppins'
deure (82g 120r) het groene wegeling;
2 [25] voor Heynderick Jacop Jansz deure (87g
290r) het Waelkens boogaert - den nissenblok - het rogge werf;
3 [26] den Nissenblock (44g
7r) de Nisse - de Westersche Nisse - de boomenweie;
4 [27] Matthijs Coppe Lems
block (38g 46r) het Waalkens boogaardje
- een zoekweg oost;
5 [28] den block voor Oplandtmuelen (10g
49r) de oplandt molen - de oplandtsche molen;
6 [29] Oplandtmuelenblock (83g
67r);
7 [30] Jan Pier Huysen block (38g
210r) Waalkens boogaard - de Eede - Wolfsterhoo - de heule -
de hoekmeet;
8 [31] Huyge Adriaensz Huysen (24g
300r) de moerwech - den hil;
9 [32] Achter Huyge Adriaensz (28g
28r);
10 [33] Pier Laureys Baers block (16g
36r);
11 [34] Huyge Huysen block (23g
82r) de paddepol;
12 [35] Jan Doens block (42g
197r) het werf - den Doens wech - den pad - den werf - den darrynckmoer;
13 [36] Heyn Willem Maris block (14g
163r) 's heeren vroon - het uitgevoerd land - den nieuwen weg
- Swanenburg;
14 [37] Andries Andriesz. block (102g
103r) de pits;
15 [38] voor Jan Adriaensz. Michielz. (7g
243r);
16 [39] Adriaen Heyn Wentsz. block (20g
122r) de moerweg;
17 [40] Huyge Symoen Huysen weduwe block (53g
130r);
18 [41] Pier Cop Bogaertsz. block (23g
213r) de Vijgeter;
19 [42] achter Wayn Huysen (6g
190r);
20 [43] Wayn Jansz block (11g
229r);
21 [44] Clays Pier Claysz block (36g
104r) de lange moer;
22 [45] Doen Huysen block (86g
138r) de scheluwe meet twerf;
23 [46] Adriaen Laureynsz Dommisblock (128g
209r);
24 [47] Gheleyn Pier Poolsz. block (54g
132½r);
25 [48] achter Geleyn Pier Poolsz (1g
113r) de pits;
26 [49] Oirt Mathijsz. block (109g
71r) het werf;
27 [50] Jan Adriaen Michielsz block (27g
82r);
28 [51] Pier Heyn Roosen block (42g
49½r);
29 [52] Heyn Wentz. block (68g
283½r);
30 [53] Pier Cop Piers block (41g
273r);
31 [54] Heyn Laureynsz block (112g
23r) de hooge weie - het schaarken;
32 [55] Mapudtblock (71g
284r) de maput en (3g 258r)
in leen: de Maweyschee - het Neerlant of Nederlant;
33 [56] Adriaen Huyge Wainsz block (36g
265r) de strynge - de strynck;
34 [57] achter 't dorp van Coudekercke (23g
93r) de westmolen (100r) in
hayman;
35 [58] den Westmuelen block (81g
260r) de brugge - de voetbrugge - het voetpad - het kerkpad;
36 [59] achter Jan Domisz. (28g
272½r);
37 [60] Geleyn Jan Bertholomeusz. block (83g
282½r);
38 [61] Coppe Cornelisz. block (42g
87r) de cromme meet - den rosen boomgaard - den jongen boomgaard;
39 [62] Boehuysen block (63g
283r);
40 [63] Aerent Ryckaertsz block (23g
151r);
41 [64] Pieter de Weertsz block (51g
57r) mispit - de rietput;
42 [1] den oostmuelen block (280g
6r)'t oude molenwerf en(16r)
in vroon: de brootkiste;
43 [72] Jan Dommis weduwe block (45g
120r)het werf en (1g) in
hayman: den darrinkmoer;
44 [73] Pier Heyne weduwe block (26g
83r) de roo cluyse;
45 [74] den block noordt van Adriaen Coppe Jans
(51g 28r) het nisse land;
46 [75] Pier Coppe Tancke block (66g
120r) de zoekweg west;
47 [76] Adriaen Pier Temmermans block (18g
234r);
48 [77] Oirt Heynsz. block (16g
226r);
49 [78] Adriaen Coppe Jansz. block (52g
15r) de maputwech west;
50 [79] Themmekin block (5g
25r) het hemmeken - het henneken voore aen 't dorp van Coudekercke
51 [80] den Onnemessenmoer block (3g
287r) de oneffen moer en (5g 32½r)
in leen: lys Oorts meet;
52 [81] aan de oostzijde van 't Heilich Gheest
wegelynck (7g 91r) het heilig geest wegeling
de Oostheule;
53 [82] Lys Oirts Meet block (29g
87r) Lys Oorts meet en (8g 146r)
in leen (1g 115r) in vrij vroon: Heilig
geest land;
54 [83] den noordmuelenblock (39g
18r) het molenwerf;
55 [84] Marinus Maertinsz. block (15g
99r);
56 [85] Willem Adriaen Bertholomeus block (92g
1r);
57 [2] Zoete Pier Maertsz. block en daer 't
Huys van der Hooge staet (120g 283r) de
vijverweie - de vette weie - de noord hooge boogaard - de duvekeete weie
- de cleyn hooge boogaard;
58 [3] den block oost over den wech voor Pier
Adriaen Lems oost over de Noordt Hooge Bogaert (11g
55r) en (4g 130r) in hayman.
Stadsambacht van Middelburg
59 [4] voor de hooghe poorte (15g
205r) de hoogste porte - de hooch poort (15g
31r) in hayman: den bellink.
Beverenambacht
60 [5] Adriaen Lem Gillisz block (90g
136r) achter ter Hooge (6g 174r)
in leenland: den darrinkmoer - de Poortweie - den ouden darrinkmoer - de
heule;
61 [22] Huyge Lem Gillisz block (53g
130r) het hollantsche wegeling;
62 [23] Jan de Weerts block (51g
17r);
63 [6] Maertin Maertins block (34g
147r) ter Poorte (boogaerd) (38g 143r)
in hayman: de duivekeete;
64 [7] Schuylwervenwerf block (101g
33r) Schuilwerve (46g 100r)
in hayman (2g 200r) in leen: het
werf.
Stadsambacht van
Middelburg
65 [8] Pier Cornelis Lievensz. block (50g
28r) Schuilwervenweg (4g 48r)
in hayman: den vrije halven heven;
66 [10] west over den wech achter Mathys Willem
Cornelisz. (35g 20r) in hayman: de ventweg;
67 [11] bewesten 'thelich cruice (25g
159r) in hayman: het heilig kruis;
68 [12] benoorden den waterganck (21g
20r) in hayman: Klynk heule wegeling;
69 [13] den block bezuyden der stadt (36g
105r) in hayman;
70 [14] Gheleyn Jan Mortelmans block (16g
70r) de zandweg - de zandmolen;
71 [15] 't Gasthuys block (23g
101r) de zandweg zuid - in hayman: de groene weg;
72 [16] Pier Ole bloc (39g
15r) in hayman: voor Pier Baers deure;
73 [17] bezuiden Clynchuele wegelynck (23g
270r) in hayman: Roompots wegeling;
74 [18] benoorden Clynchuele wegelynck (22g
121r) in hayman: het zand;
75 [19] bezuiden Roompots wegelynck (28g
106r) in hayman;
76 [20] bewesten Heyn Pauwelssen (18g
201r) den breeden wech - in hayman: 's heeren vroon - den groenen
wech;
77 [21] achter de hooge muelen (48g
253r) de hoogmuelen - in hayman: op het Zand de breede weg zuid.
