De schilderachtige
hofstede hier links stamt uit de 15e eeuw en behoorde tot de oudste boerderijen
van het dorp. Hij staat afgebeeld op zowel de kaarten van Hattinga uit 1750,
de Blaeu atlas uit 1662 als de Kaart van Christoffel Bernaerds uit 1641.
Bij deze boerderij bevond zich één van de drie vliedbergen
die dicht bij het dorp lagen.
2. HOF VERHAGE OP LUCHTFOTO
UIT 1939
3. FRAGMENT KAART HATTINGA IN 1750
De schilderachtige
boerderij bevond zich in het 'Gillis Janz block' (nr 84), dat onderdeel
was van het Noordambacht en was aangeduid als 'vroonland'. De hof lag aan
de ingang van het dorp, komend van Biggekerke op de hoek met de huidige
Schutterstraat.
Daar waar later de zaak van de firma Janse zich vestigde in de Weststraat
en ter hoogte van de woningen 8 t/m 12. De hofweide liep door tot, wat nu
de Cithershillsingel
wordt genoemd, vroeger het 'Sietersillepadje'. De hofstede werd
het laatst bewoond door de familie Verhage, wat de hier gehanteerde naam
voor de hof verklaart.
Uit de aanwijzende tafels,
die behoren bij de minuutplannen van 1823, blijkt de hofstede (F1) dan eigendom
te zijn van Pieter Abraham Caljouw. Hij was landman te Koudekerke en van
hem is bekend dat hij op 10 januari 1800 deze hof met land in Koudekerke
kocht voor 1024 ponden. De verkoper werd helaas niet vermeld. Abraham bezat
ook de tegenover de boerderij gelegen panden (F106) met erf naast de schutte.
We concentreren ons hier echter op de hofstede die in 1823 bestond uit een
woning, schuur en erf met boomgaard en tuin. De oude, deels met riet gedekte
schuur, uit het begin van de negentiende eeuw (voor 1823), vormde met het
woonhuis, bakkeet en verdere 'timmer' een schilderachtig geheel.
4. FRAGMENT KADASTRAAL MINUUTPLAN
F01 1823
Pieter Abraham
Caljouw stierf uiteindelijk op 81-jarige leeftijd te Koudekerke op 9 april
1841. Bij zijn overlijden was hij getrouwd was met zijn vijfde vrouw; Catharina
van Houte. Eerder was hij al weduwnaar van Pieternella Pieterse, Magdalena
Cijsouw, Jacomina van Vlaanderen en Pieternella Bimmel. Hierna werd de hof
eigendom van landbouwer Adriaan Floriszoon Hollebrandse (1783-1864)
. Deze geboren Westkappelaar was gehuwd met de uit Koudekerke afkomstige
Cornelia Kluijfhout (1789-1861). Er kwamen tenminste zeven kinderen voort
uit dit huwelijk waarvan een groot aantal vroeg stierf. Uit de perceelsgewijze
kadastrale leggers blijkt dat Adriaan in 1844 een deel van de boerderij
liet herbouwen, vermoedelijk betrof het hier een aanpassing aan het woonhuis,
de sloop van de 'timmer' (houten huis) en herbouw van de bakkeet. Op 14
augustus 1845 werd ook een nieuw kadastraal nummer toegekend aan zijn hofstede
(F530).
In 1851 wordt landbouwer Krijn Abrahamszoon Wielemaker (1819-1890) de nieuwe
eigenaar van de hofstede en bijbehorende gronden.
Hij was enkele jaren hiervoor, op 25 april 1845, getrouwd met de dochter
van Adriaan en Cornelia: Janna Hollebrandse (1820-1899).
Dit huwelijk bracht ten minste tien kinderen voort die opgroeiden op de
hofstede die in de jaren hierna langzaam ingesloten raakt door bebouwing
langs de Biggekerscheweg.
In 1876 werden de percelen
gesplitst en werd bij de hofstede, die dan bestond uit een huis, schuur
en erf, het adres A21 vermeld (F780). De situatie in 1878 is hiernaast afgebeeld.
De 'timmer' is dan verwenen en ook de aanpassing aan het woonhuis en de
nieuwe bakkeet zijn nu zichtbaar. Na het overlijden van Krijn werd Janna
Hollebrandse eigenaar van de hofstede die ze in 1891 doorgaf aan haar schoonzoon
en dochter: Landbouwer Pieter Martinuszoon Verhage (1860-1942)
en Cornelia Wielemaker (1860-1907)
die in 1884 getrouwd waren. In 1894 werden er enkele percelen verkocht en
samengevoegd en was er sprake van een huis, schuur, stal, bijgebouwen en
erf
.
5. FRAGMENT KADASTRAAL MINUUTPLAN
F01 1878
Na het overlijden van Cornelia
Wielemaker hertrouwde Pieter Verhage op 24 januari 1908 met Adriana Simonse
(1865-1925)
, die toen reeds weduwe was van de in 1906 overleden landbouwer Pieter Jasperse.
Na het overlijden van Adriana Simonse verkocht Pieter de hofstede
in 1925 aan zijn zoon Krijn Pieterzoon Verhage (1889- 1963) die net als
zijn vader landbouwer was. Krijn Verhage bewoonde de hofstede met zijn vrouw
Jacomina de Visser en hun zes kinderen Kee (getrouwd met Floor), Marie,
Piet, Jan, Martinus en Rina. De knecht, de (dienst)meid en Pieter Verhage
woonden er ook, zij het in een apart gedeelte van het woonhuis.
Voor het vee had het gezin Verhage verschillende weitjes in de omgeving.
Het melken van de koeien en het verkopen van de melkproducten was een belangrijke
taak. Om de koeien op tijd te melken werd er om vier uur 's morgens opgestaan.
Het meisje met jok en emmers
is Johanna Jasperse. Ze staat voor de bakkeet, waarvan het gewelf onder
de oven nog net te zien is. De jongen op de hoek is Marien de Wijze. Bij
het span paarden staat Louw Verhage en met de fiets Martinus Verhage. In
de deuropening staan landman Pieter (Matinuszoon) Verhage en Jaantje Simonse,
met naast hen Ko Jasperse en Krijn (Pieterszoon) Verhage. Krijn was een
kenner en liefhebber van paarden en nam de boerderij in 1925 over van zijn
vader Pieter. Hij liet de schuur en stal in 1933 nog aanpassen waarna er
volgens de kadastrale leggers geen sprake meer was van één
schuur en stal maar van meerdere schuren.
SCHUTTESTRAAT TE KOUDEKERKE
OMSTREEKS 1930 (R814)
De oude boer links op de
voorgrond is Pieter (Martinuszoon) Verhage, hij draagt nog een 'mensenpetje'
en gouden oorringetjes. Hij onderwijst hier kennelijk Jan Verhage (Jan van
Jôôs) die er niet te zwaar aan tilt zo te zien. Het kleine meisje
dat nog een lange muts draagt, is Johanna Roelse. Zij is zo te zien wat
meer onder de indruk van het ernstig onderhoud met haar moeder Martien van
der Bosse. Haar vader Jan Roelse, ook met een mensenpetje, ziet het goedkeurend
aan. De twee mannen met een 'wasblikje' op, zijn de zonen van Piet (Martinuszoon)
Verhage. Links Krijn en rechts Louw (Lourens). Zij bemoeien zich er niet
mee, evenmin als hun wederhelften, Jacomina (Jikkemien) de Visser (links)
en Johanna Dekker (rechts). De foto dateert van ongeveer 1930. Krijn Verhage,
diens vader Pieter Verhage en diens vader Martinus Verhage boerden op de
hofstede aan de rand van het dorp. Hier bevond zich later lange tijd 'De
dorpszaak met de stadssortering'. De plaats waar de foto is genomen, kan
men beschouwen als de hofweide van de boerderij vlak bij het vroegere 'Sietersillepadje'.
Nu is het hier bebouwd en onherkenbaar veranderd.
7. GEZELSCHAP OP DE HOFWEI OMSTREEKS
1930
Het geheel zou nu zeker onder
Monumentenzorg zijn gevallen. De boerderij was oud en de schuur niet al
te hecht, maar zij overleefden de oorlog en het water, dat in 1944-1945
dagelijks daar met grote snelheid langs de hofstede stroomde. Marie Verhage
uit Koudekerke heeft een dagboek bijgehouden over deze periode waarin ze
over de gebeurtenissen in het gezin, het leven en de omgeving verteld. Over
zaken van alledag maar ook over ongewone en ingrijpende ervaringen. Deze
notities vormen een bijzonder persoonlijk verhaal over de oorlogsjaren op
Walcheren. Fragmenten ervan zijn te lezen op deze website: geschiedeniszeeland.nl
Uit het dagboek valt ondermeer op te maken dat Koudekerke in de nacht van
vrijdag 3 op 4 november werd beschoten met granaten. Een scherf van zo'n
granaat drong door het dak van de boerenwoning en verwondde daarbij Jacomine
de Visser aan de schouder toen zij in bed lag. Op 5 november was Koudekerke
bevrijd maar het duurde nog tot in 1945 voordat ook de strijd tegen
het water was gestreden.
De oorlog had de uitbreidingsplannen
van Koudekerke enigszins doorkruist, maar die werden hierna alsnog uitgevoerd.
Dit betekende ook het einde van de hofstede die moest wijken voor de uitbreiding
van het dorp met 'Plan
West'. Hiermee was reeds in 1953 gestart. De gronden die van oudsher
bij de hofstede hoorden werden daartoe bebouwd en maakten plaats voor de
aanleg van de Weststraat.
Krijn Verhage verhuisde daarom in 1955 naar de Noordoostpolder waar nog
wel voldoende ruimte was voor de landbouw. Hier ziet u het woonhuis van
hofstede Verhage aan het begin van Schuttestraat, gezien vanaf de zijde
van de Weststraat.
8. WOONHUIS BIJ HOF
VERHAGE VOOR DE SLOOP IN 1958 (R016)
In 1958 werd deze foto gemaakt van het
woonhuis van hofstede Verhage aan het begin van Schuttestraat.
Hierop is goed te zien dat het woonhuis na ca 1930 twee voordeuren heeft
gekregen. Vermoedelijk om de oudere familieleden, zoals Krijns vader, Pieter
Verhage een eigen entree tot zijn woongedeelte te verschaffen, iets wat
bij boerderijen vaak het geval was. De schuur die achter het woonhuis stond
is in 1958 verdwenen, maar werd nog wel aangegeven op het minuutplan H01
van Koudekerke dat in december van dat jaar werd afgerond. Links is ook
al de Weststraat
te zien. De namen van de personen op de foto zijn niet bekend.
9. WOONHUIS BIJ HOF
VERHAGE VOOR DE SLOOP IN 1958 (R017)
In 1958 werden ook het woonhuis en de
laatste nog overgebleven schuurtjes gesloopt. Op de foto ziet u het begin
van de Schuttestraat
na de aanleg van de Weststraat
(voorgrond). In 1959 is hier 'de dorpszaak met stadssortering' gevestigd
van de Firma Janse, waarvoor op 6 november 1958 reeds werd aanbesteed. Aangenomen
wordt dat de hofstede toen reeds gesloopt was. De panden aan de overzijde
van de Schuttestraat
dateren van 1910
. Daarachter zijn woningen aan de Middelburgsestraat
te zien. De namen van de personen op de foto zijn niet bekend. Weet u van
een of meer aspecten meer te vertellen? Regeer dan
hier.
10. HET GESLOOPTE WOONHUIS
BIJ HOF VERHAGE IN 1958 (R021)
geraadpleegde bronnen:
- H. Hendrikse en J. Roose, Kent u ze nog... die van Valkenisse, Zaltbommel, 1974
- Roose, J. en Roose, W.P., Kent u ze nog... die van Koudekerke, Zaltbommel, 1981
- Roose, J, en Roose W.P., Ons dorp Koudekerke 1930-1960, 1993
- Zeeuws Archief (ZA)
- Archief Gemeente Koudekerke (ZA), toegang 2290, inv. nr. 1473-1497
- Minuutplan F01 Koudekerke 1878(ZA), toegang 247.2, inv. nr. 1023
- Minuutplan H01 Koudekerke 1957(ZA), toegang 247.2, inv. nr. 1030
- Atlas Hattinga, Kaart van Walcheren [blad 8], (1750), inv. nr. 23
- Visscher, N. en Roman, Z., Atlas van Zeeland, Amsterdam/ Middelburg, 1655
- Kaart C. Bernaerds, Atlas Hattinga Zeeland (ZA) inv.nr. 12 en 13
- www.geschiedeniszeeland.nl
- www.watwaswaar.nl
- www.zeeuwengezocht.nl
